Theses metadata

“Data exchange” service offers individual users metadata transfer in several different formats. Citation formats are offered for transfers in texts as for the transfer into internet pages. Citation formats include permanent links that guarantee access to cited sources. For use are commonly structured metadata schemes : Dublin Core xml and ETUB-MS xml, local adaptation of international ETD-MS scheme intended for use in academic documents.

Export

Creator:	Raičević, Maja
Title:	Dijabetes melitus tip 1 kod djece u Crnoj Gori: trend incidence, regionalne karakteristike i kvalitet života pacijenata
Copyright date:	2024
Trajni link:	https://phaidra.ucg.ac.me/detail_object/o:1876?tab=0#mda
Pregled teze:
Download link:
Select license:	Autorstvo-Nekomercijalno 3.0 Srbija (CC BY-NC 3.0)

Academic metadata

Theses Type:	Doktorska disertacija
Academic Expertise :	Medicinske nauke
Academic Title:	doktor medicinskih nauka
University:	Univerzitet Crne Gore
Faculty:	Medicinski fakultet
Group:	Studijski program Medicina

Other Theses Metadata

Title translated:	Type 1 diabetes mellitus in children in Montenegro: incidence trends, regional characteristics and quality of life
Format:	PDF/A (listova)
Abstract:	Uvod: Dijabetes tipa 1 (T1D) je veliki izazov za javno zdravlje. Tokom godina, uočene su značajne i neobjašnjive varijacije u incidenci T1D širom svijeta, a ažuriranje tih podataka je ključno za adekvatno planiranje zdravstvenih resursa i praćenje bolesti. T1D je bolest koja utiče na sve aspekte života i stoga je usko povezana sa kvalitetom života. Ciljevi: Ovo istraživanje je imalo za cilj da pruži novije podatke o aktuelnoj incidenci T1D kod djece u Crnoj Gori i da analizira promjene incidence tokom vremena i kako je izloženost različitim faktorima mogla uticati na nju. Štaviše, ova studija je imala za cilj i da procijeni i uporedi kvalitet života s aspekta samih pacijenata ali i njihovih roditelja, i analizira korelaciju sa metaboličkom kontrolom i drugim faktorima, kod učenika osnovnih škola sa T1D. Metode: Ovom deskriptivnom studijom su obuhvaćena ukupno 582 pacijenta mlađa od 15 godina, kod kojih je dijagnoza novootkrivenog T1D postavljena tokom poslednjih 30 godina. Posmatrane varijable su: pol, datum rođenja i datum početka T1D. Izračunavane su tri vrste stopa incidence, izražene kao novi slučajevi na 100000 osoba: uzrasno- specifična, uzrasno-standardizovana i sirova. Godišnja procentualna promjena (APC), broj koji se posmatra kao konstantna procentualna promjena stope iz prethodne godine, određena je korišćenjem jointpoint regresione analize. Drugi dio ovog istraživanja bila je case-control studija, sprovedena u Crnoj Gori krajem 2021. godine, koja je obuhvatila 87 učenika osnovnih škola sa T1D i 248 njihovih vršnjaka koji su bili odgovarajući po polu. Učenicima su podijeljeni standardizovani upitnici (Peds-QL Generic core 4.0 upitnici za sve učesnike istraživanja i Peds-QL Diabetes Module 3.2 i Peds-QL Family impact Module samo za pacijente). Dobijeni skorovi su upoređivani korišćenjem neparametarskih statističkih testova u odnosu na pol, regiju i sredinu u kojoj žive (grad/selo). Rezultati: Prosječna godišnja standardizovana incidenca T1D u populaciji Crne Gore tokom cijelog perioda istraživanja od 30 godina iznosila je 15,2/100,000. Nešto veće stope incidence su primijećene kod dječaka u odnosu na djevojčice, a incidenca se povećava sa godinama te je najveća u uzrasnoj grupi od 10 do 14 godina. Prosječna starost pacijenata u trenutku postavljanja dijagnoze bila je 8,4 ± 3,91 godina. Ako se model posmatra bez jointpointa, APC za ukupnu populaciju iznosila je 3,1 % (1,8-4,4). U drugom delu studije, djeca sa T1D su kvalitet života procijenila lošijim u odnosu na svoje vršnjake, ostvarujući niže skorove u skoro svim domenima. Razlike između pacijenata i njihovih drugara iz odjeljenja su takođe uočene na svim poljima u različitim podgrupama formiranim u odnosu na pol, tip okruženja i u centralnoj regiji. Dalje, duže trajanje bolesti koreliralo je sa višim HbA1c (p=0,037) i nižim skorom roditelja na upitniku PedsQoL Diabetes Module (p=0,011). Nije primijećena značajna razlika između percepcije kvaliteta života pacijenata i njihovih roditelja/staratelja (p=0,192). Učesnici su živjeli u porodici u kojoj je najmanje jedan od roditelja bio nezaposlen u 37,9% slučajeva. Skoro svaka treća majka je bila nezaposlena i što je u našem istraživanju statistički značajno povezano sa nižim nivoom HbAlc (p=0,047). PedsQl 3.2 Diabetes Modul ukupni skor, Tretman I i Menadžment dijabetesa sumirani skor bili su značajno viši kod djece nezaposlenih majki. Zaključak: Rezultati ove studije sugerišu da je incidenca T1D među djecom u Crnoj Gori ponovo u porastu i stavljaju akcenat na faktore koji bi mogli uticati. Na taj način se pruža uvid koje bi aktivnosti mogle biti prioritet za djecu sa dijabetesom, kao i za planiranje zdravstvene zaštite. Studija ističe da sa dužim trajanjem bolesti djeca sa T1D koja pohađaju osnovnu školu odstupaju od optimalne metaboličke kontrole imaju lošiji kvalitet života od svojih vršnjaka a istovremeno opada kvalitet života njihovih roditelja ili staratelja.
Abstract:	Introduction: Dealing with type 1 diabetes (T1D) is a big public health challenge. Through the years, significant and unexplained variations in T1D incidence were observed all around the world, and having an update about it is crucial for adequate healthcare resource planning and monitoring of the disease. T1D is a condition that affects all aspects of life, and thus is closely related to the quality of life itself. Objectives: The aim of this study was to give an update on the current incidence of pediatric T1D in Montenegro and to analyze incidence changes over time and how the exposure to different factors might have affected it. Furthermore, this study also aimed to evaluate and compare patients self-reported and parent-proxy reported QoL and their correlation with metabolic control and other factors, in elementary school students with T1D. Methods: This descriptive study included a total of 582 patients younger than 15 years who were newly diagnosed with T1D during the past 30 years. Collected variables included gender, date of birth, and date of the onset of T1D. Three types of incidence rates, expressed as new cases per 100,000 persons, were calculated: age specific, age standardized, and crude. The annual percentage change (APC), a number assumed as a constant percentage change of the previous year rate, was determined using jointpoint regression analysis. The other part of this study was a case-control study conducted in Montenegro at the end of 2021, which included 87 elementary school students with T1D and 248 of their peers as controls matched by gender. Standardized questionnaires were distributed to participants (Peds-QL Generic core 4.0 questionnaire for all participants and Peds-QL Diabetes Module 3.2 and Peds-QL Family impact Module only for cases). The results of obtained scores were measured and compared using non-parametric statistical methods in relation to gender, region and type of household. Results: The mean annual standardized age-incidence of T1D in the Montenegro population during the whole study period of 30 years was 15.2/100,000 person-years. Slightly higher incidence rates were observed in male compared to female individuals, and the incidence increased with age, with the highest incidence in the 10-14 age group. The average age at diagnosis was 8.4 ± 3.91 years. If the model is observed as one without jointpoints, the annual percentage change (APC) for total population was 3.1 % (1.8-4.4). In the other part of the study, children with T1D reported lower quality of life comparing to matching controls with lower scores in almost all domains. Differences in the same domains among patients and their classmates were also observed in the different gender subgroups, environment type subgroups and in the central region. Longer duration of the disease correlated with higher HbA1c (p=0.037) and lower parental Total Score on the PedsQl Diabetes Module questionnaire (p=0.011). Significant difference between patients and their parents/caregivers QoL perception was not observed (p=0.192). Participants were living in the families where at least one of the parents was unemployed in 37.9% cases. Almost every third mother was unemployed which was statistically significant in association with lower HbA1c level (p=0.047) in our study. PedsQl 3.2 Diabetes Modul Total score, Treatment I and Management Summary Score were significantly higher in children of unemployed mothers. Conclusion: The results of this study suggest that T1D incidence among Montenegrin children is rising again, and highlight the factors that could affect it. Furthermore, it provides insights to prioritizing actions for children with diabetes care as well as for public healthcare planning. The study highlights that with a longer duration of the disease elementary school children with T1D digress from optimal metabolic control and at the same time quality of life of their parents or caregivers slumps. Elementary school students with T1D have lower QoL than their peers.
Authors Key words:	dijabetes melitus, učenici, djeca, kvalitet života, incidenca, Crna Gora
Authors Key words:	diabetes mellitus, students, children, quality of life, incidence, Montenegro
Language:	Serbian

Abstract:

Uvod: Dijabetes tipa 1 (T1D) je veliki izazov za javno zdravlje. Tokom godina, uočene su značajne i neobjašnjive varijacije u incidenci T1D širom svijeta, a ažuriranje tih podataka je ključno za adekvatno planiranje zdravstvenih resursa i praćenje bolesti. T1D je bolest koja utiče na sve aspekte života i stoga je usko povezana sa kvalitetom života. Ciljevi: Ovo istraživanje je imalo za cilj da pruži novije podatke o aktuelnoj incidenci T1D kod djece u Crnoj Gori i da analizira promjene incidence tokom vremena i kako je izloženost različitim faktorima mogla uticati na nju. Štaviše, ova studija je imala za cilj i da procijeni i uporedi kvalitet života s aspekta samih pacijenata ali i njihovih roditelja, i analizira korelaciju sa metaboličkom kontrolom i drugim faktorima, kod učenika osnovnih škola sa T1D. Metode: Ovom deskriptivnom studijom su obuhvaćena ukupno 582 pacijenta mlađa od 15 godina, kod kojih je dijagnoza novootkrivenog T1D postavljena tokom poslednjih 30 godina. Posmatrane varijable su: pol, datum rođenja i datum početka T1D. Izračunavane su tri vrste stopa incidence, izražene kao novi slučajevi na 100000 osoba: uzrasno- specifična, uzrasno-standardizovana i sirova. Godišnja procentualna promjena (APC), broj koji se posmatra kao konstantna procentualna promjena stope iz prethodne godine, određena je korišćenjem jointpoint regresione analize. Drugi dio ovog istraživanja bila je case-control studija, sprovedena u Crnoj Gori krajem 2021. godine, koja je obuhvatila 87 učenika osnovnih škola sa T1D i 248 njihovih vršnjaka koji su bili odgovarajući po polu. Učenicima su podijeljeni standardizovani upitnici (Peds-QL Generic core 4.0 upitnici za sve učesnike istraživanja i Peds-QL Diabetes Module 3.2 i Peds-QL Family impact Module samo za pacijente). Dobijeni skorovi su upoređivani korišćenjem neparametarskih statističkih testova u odnosu na pol, regiju i sredinu u kojoj žive (grad/selo). Rezultati: Prosječna godišnja standardizovana incidenca T1D u populaciji Crne Gore tokom cijelog perioda istraživanja od 30 godina iznosila je 15,2/100,000. Nešto veće stope incidence su primijećene kod dječaka u odnosu na djevojčice, a incidenca se povećava sa godinama te je najveća u uzrasnoj grupi od 10 do 14 godina. Prosječna starost pacijenata u trenutku postavljanja dijagnoze bila je 8,4 ± 3,91 godina. Ako se model posmatra bez jointpointa, APC za ukupnu populaciju iznosila je 3,1 % (1,8-4,4). U drugom delu studije, djeca sa T1D su kvalitet života procijenila lošijim u odnosu na svoje vršnjake, ostvarujući niže skorove u skoro svim domenima. Razlike između pacijenata i njihovih drugara iz odjeljenja su takođe uočene na svim poljima u različitim podgrupama formiranim u odnosu na pol, tip okruženja i u centralnoj regiji. Dalje, duže trajanje bolesti koreliralo je sa višim HbA1c (p=0,037) i nižim skorom roditelja na upitniku PedsQoL Diabetes Module (p=0,011). Nije primijećena značajna razlika između percepcije kvaliteta života pacijenata i njihovih roditelja/staratelja (p=0,192). Učesnici su živjeli u porodici u kojoj je najmanje jedan od roditelja bio nezaposlen u 37,9% slučajeva. Skoro svaka treća majka je bila nezaposlena i što je u našem istraživanju statistički značajno povezano sa nižim nivoom HbAlc (p=0,047). PedsQl 3.2 Diabetes Modul ukupni skor, Tretman I i Menadžment dijabetesa sumirani skor bili su značajno viši kod djece nezaposlenih majki. Zaključak: Rezultati ove studije sugerišu da je incidenca T1D među djecom u Crnoj Gori ponovo u porastu i stavljaju akcenat na faktore koji bi mogli uticati. Na taj način se pruža uvid koje bi aktivnosti mogle biti prioritet za djecu sa dijabetesom, kao i za planiranje zdravstvene zaštite. Studija ističe da sa dužim trajanjem bolesti djeca sa T1D koja pohađaju osnovnu školu odstupaju od optimalne metaboličke kontrole imaju lošiji kvalitet života od svojih vršnjaka a istovremeno opada kvalitet života njihovih roditelja ili staratelja.